Turistička mapa Novog Beograda

Novi Beograd je gradska opština, ujedno i naseljeno mesto, grada Beograda i prostire se na površini od 4.096 hektara. Prema podacima sa poslednjeg popisa 2022. godine u opštini je živelo 209.763 stanovnika. Tri godine nakon Drugog svetskog rata, 1948. godine, postavljen je kamen temeljac Novog Beograda, a 1952. godine osnovana je opština Novi Beograd, koja se razvila u metropolu koja i dalje raste.

Novi Beograd se nalazi na levoj obali Save. Administrativno, njegov severoistočni deo počinje na desnoj strani Dunava, malo pre ušća Save u Dunav. Nalazi se severozapadno od „starog“ Beograda, sa kojim je spojen putem 6 mostova (Brankov most, Gazela, Stari savski most, Stari i Novi železnički most, i najnoviji, preko Ade Ciganlije, otvoren 2011. godine). Evropski put E-75 prolazi kroz središte Novog Beograda.

Prvi istorijski trag o naseljavanju teritorije sadašnjeg Novog Beograda vodi u vreme turske vladavine. Kruševski pomenik (1713) beleži da je selo Bežanija postojalo 1512. godine. Imalo je tada 32 doma, da bi se do 1810. njihov broj uvećao na 115.U 18. veku stanovništvo je bilo isključivo srpsko. Posle odlaska Turaka, za vreme Austro-Ugarske, doseljavaju se i druge nacionalnosti: Nemci, Mađari i Hrvati. Između dva rata, u susedstvu sela Bežanija nikli su Novo naselje i Staro sajmište. Još 1923. bio je izgrađen prvi urbanistički plan koji je predviđao da se Beograd proširi i pređe na levu obalu Save. Uslovi nisu dozvoljavali da se ta ideja ostvari.

Tri godine posle Drugog svetskog rata, 11. aprila 1948. godine, postavljen je kamen temeljac Novog Beograda i u proleće 1948. na levoj obali Save je počelo da se gradi naselje okruženo sa svih strana peskom i močvarnim tlom. Objekti su nicali jedni za drugim, a četiri godine kasnije (1952) je osnovana opština Novi Beograd.

 

Pretvoren u najveće gradilište u zemlji, ovaj deo Beograda je neočekivano brzo postao „grad u gradu“. Po broju stanovnika Novi Beograd je bio najveća opština u Jugoslaviji. Mada je dugo smatran najvećom spavaonicom u Srbiji, po urbanističkoj postavci koja je zasnovana na međunarodnim idejama, arhitekturi internacionalnog duha, Novi Beograd je jedinstveni grad „svetla, sunca i budućnosti“. On je odraz cele jedne epohe, njene estetike i etike, i na najbolji način ilustruje kvalitete i mane arhitekture toga vremena. Danas je Novi Beograd metropolis koji i dalje raste.

Samo u prve tri godine kroz frontovske i omladinske radne brigade je prošlo oko 200 hiljada njegovih graditelja – srednjoškolaca, studenata, radnika i inžinjera iz svih krajeva nekadašnje Jugoslavije. Najbrojnije među njima bile su seoske brigade iz Srbije. Radilo se i danju i noću, bez tehnike – ručno je sejan pesak i mešan malter, a konjska zaprega je prenosila teži materijal. Pre početka gradnje, močvarno zemljište je nasipano peskom iz Save i Dunava da bi se izdiglo iznad plavnih rečnih i podzemnih voda. Na toj ledini, po uzoru na Korbizjeove gradove, nikla je moderna urbana celina. Duboki su koreni ovog grada koji ima dah savremene arhitekture, široke bulevare, najduža i najlepša šetališta, uzvodno ili nizvodno niz reke.

 

Novi Beograd ima 200 solitera i šest stotina velikih stambenih objekata. Jedan od najpoznatijih je „Zapadna kapija Beograda“, sa desne strane autoputa prema Sremskoj Mitrovici, sa dva nebodera spojena mostom na vrhu. Većina zdanja svedoči o stambenom monumentalizmu. Prizemne, porodične kuće mogu da se nađu jedino na Bežanijskoj kosi i Ledinama koje su šezdesetih godina bile privremeno, a zatim prerasle u stalno naselje. Preostalih oko 80.000 novobeogradskih stanova smešteno je u višespratnim stambenim blokovima.

Na spisku prvih graditeljskih uspeha bili su Palata federacije, sa oko 75.000 kvadratnih metara korisnog prostora, Studentski grad i prvi stambeni paviljoni u Tošinom bunaru, na mestu sadašnje mesne zajednice „Paviljoni“. Od kasnije podignutih reprezentativnih objekata trebalo bi pomenuti Međunarodni kongresni, kulturni i poslovni „Centar Sava“. Geneks-apartmane, zgradu „Jugopetrola“, hotele „Hajat“ i „Kontinental“, najviše kategorije, sa salama za velike poslovne skupove, igralištima, bazenima, restoranima i parkinzima. Čitav prostor je ispresecan modernim saobraćajnicama u dužini od 160 kilometara.

U prethodnih nekoliko godina završena je izgradnja sportsko-poslovne hale „Beogradska arena“, najveće na Balkanu, koja može da primi 20.000 gledalaca. Takođe su izgrađeni mnogi tržni centri i poslovne zgrade: Merkator, Merkur, TC „Delta siti“, Rodić, Imocentar, Tempo, Ekspo centar, Atrijum, Luk oil, PC „Ušće“, Autocentar Škoda, hoteli „IN“ i „Holidej IN“.

Za potrebe učesnika Univerzijade 2009. u Beogradu se gradilo univerzitetsko selo Belvil, koje je nakon završetka univerzijade prodato.

Sa urednim travnjacima, brojnim drvoredima, parkovima i pošumljenim platoima, Novi Beograd je opština sa najviše zelenila. Pored obale Save i Dunava uređena su šetališta. U „Parku prijateljstava“ na Ušću šumi stotinak platana – simbola mira. U maju 2008. godine otvorena su dva nova parka u Novom Beogradu, „Park duginih boja“ na Bežanijskoj kosi, za osobe sa posebnim potrebama, i „Republike Srpske“ na Starom sajmištu, između Starog železničkog mosta i „Gazele“.

Jedan od najznačajnijih spomenika kulture na Novom Beogradu je Spomenik sećanja žrtvama logora Sajmište koji je otkriven 21. aprila 1995. godine. Skupština Beograda odlučila je da Staro Sajmište proglasi kulturnim dobrom i time je zaštiti od rušenja. Izveštaj Jugoslovenske državne komisije za zločine okupatora i njihovih saradnika procenio je da je oko 100.000 zatvorenika prošlo kroz Sajmište, a da je ubijeno 48.000 ljudi.

Glavni nosioci kulturnih dešavanja ne samo Novog Beograda već i prestonice Srbije u celini su Muzej savremene umetnosti i Dom kulture Studentski grad. Zgradu DKSG je projektovao arhitekta Milan Mitrović po uzoru na jugoslovenski modernizam. Raspolaže sa prostorom površine 5000m², kompleksom upravne zgrade sa malom i velikom salom i velikom galerijom, bibliotekom sa čitaonicama, galerijom i platoom sa amfiteatrom i letnjom pozornicom sa osamsto mesta za sedenje.Sadrže dve bioskopske sale, galerijski prostor, biblioteku, arhivu, dva kluba, škole glume, pevanja, sviranja, kreativnog pisanja, slikanja, filmske režije, učenja jezika, digitalne pismenosti i brojne druge.

Muzej savremene umetnosti u Beogradu prikuplja, čuva, proučava, publikuje i izlaže jugoslovensku i srpsku umetnost od 1900. godine do danas. Delatnost Muzeja savremene umetnosti počinje 1958. godine, kad je aktom Saveza za kulturu narodnog odbora grada Beograda doneta Odluka o osnivanju Moderne galerije, ustanove čiji je zadatak bio da prati razvoj jugoslovenske i srpske moderne i savremene umetnosti XX veka. Muzej je 2007. godine zatvoren za publiku kada je otpočela prva faza renoviranja i obnove zgrade, a nakon 10 godina ponovo je otvoren za publiku 20. oktobra 2017. godine izložbom “Sekvence. Umetnost Jugoslavije i Srbije iz zbirki Muzeja savremene umetnosti” autora Dejana Sretenovića. Izložba obuhvata preko 300 umetničkih radova koji su nastali na području Jugoslavije i današnje Srbije u periodu od početka 20. veka do danas podeljenih u 18 sekvenci.

Novi Beograd pruža bogati noćni život duž obala Save i Dunava. Ono što je počelo uglavnom kao klubovi za druženje na splavovima za rečne ribolovce tokom 1980-ih, tokom 1990-ih se razvilo u velike splavove koji su nudili hranu i piće uz uživo izvođenu turbo-folk muziku tokom 1990-ih, a danas tekođe predstavljaju značajan deo noćnog života Beograda koji je veoma popularan među strancima, pre svega gostima iz zemalja u okruženju, bivših jugoslovenskih republika, ali i iz celog sveta.