5. jula 863. Ćirilo i Metodije su počeli da šire hrišćanstvo po Velikomoravskoj kneževini

Ćirilo i Metodije, u narodu poznati i kao Sveta braća, bili su braća iz Soluna, koji su u 9. veku širili pismenost i hrišćanstvo među Slovenima u Velikomoravskoj kneževini i Panoniji. Svojim radom oni su pomagali kulturni napredak Slovena zbog čega su ostali upamćeni kao „slovenski apostoli“. Ćirilo i Metodije su napravili glagoljicu, pismo Slovena. Nakon njihove smrti njihovi učenici su nastavili njihov prosvetiteljski rad. Pravoslavna crkva ih slavi 24. maja, Katolička crkva 14. februara, a Katolička i Evangelistička crkva u Češkoj i Slovačkoj 5. jula.

862. godine poslanstvo moravskog kneza Rastislava zatražilo je od cara Mihaila episkopa i sveštenike koji će propovedati na staroslovenskom jeziku hrišćansku veru. Zadatak je bio veliki i delikatan. Na području prostrane Rastislavljeve države hrišćanstvo su širili franački sveštenici iz regensburške i pasavske biskupije. Bojeći se njihovog političkog uticaja, Rastislav je u Vizantiji tražio oslonac protiv cara Ludviga Nemačkog, ispod čije se vlasti žestokom borbom istrgao. Rastislavljeva zamisao je bila da samostalna moravska crkva s domaćim sveštenstvom i vlastitim liturgijskim jezikom postane brana svakom stranom uticaju.

Vizantija je udovoljila Rastislavljevoj želji i poslala mu Ćirila i Metodija. Braća su se za ovaj posao ozbiljno spremila: Ćirilo je sastavio novo slovensko pismo (glagoljica) i na jezik Slovena iz okoline Soluna (koji su od detinjstva dobro znali) preveli su najnužnije crkvene knjige. Na taj način su stvorili slovenski književni jezik i postavili temelje slovenskoj književnosti. Godine 863. braća su krenula na put i 864. su stigli knezu Rastislavu koji ih je gostoljubivo primio. Uspeh njihove misije, mnogobrojni učenici i narodne simpatije izazvali su reakciju latinskog klera. Protiv slovenskih misionara je počela podmukla borba. Glavni argument protivnika slovenske liturgije bila je tzv. trojezična teorija prema kojoj postoje samo tri sveta jezika na kojima se mogu vršiti verski obredi: hebrejski, grčki i latinski.

Nakon trogodišnjeg boravka u Moravskoj, braća su pošla na put kako bi episkop zamonašio Metodija i nove slovenske sveštenike. Došavši u Panoniju, neko vreme su se zadržali na dvoru kneza Kocelja kako bi ga upoznali sa svojim radom na slovenskom prevodu crkvenih knjizi. Stekavši i tu mnogo učenika, pošli su u Veneciju, gde su morali da vode oštru polemiku s tamošnjim „trojezičnjacima“. Odatle nisu krenuli za Carigrad, gde je umro car Mihailo, a vlast je preuzeo Vasilije I Makedonac, već su otišli u Rim. Papa Hadrijan je u slovenskim misionarima video dobre pomagače u borbi protiv osiljenih i neposlušnih franačkih nadbiskupa i njihovog suverena, te ih je svečano primio.

U Rimu se Ćirilo razboleo i ubrzo umro. Sahranjen je u crkvi Svetog Klimenta, koja se nalazi u Rimu, oko 400 metara severno od Koloseuma, gde su sahranjene i njegove mošti. Mošti se nalaze u betonskom sarkofagu u kripti crkve i mesto su hodočašća mnogih Slovena. Iznad sarkofaga se nalazi više mermernih spomen-ploča, na kojima su ispisane izjave zahvalnosti za Ćirilov prosvetiteljski rad kod Slovena. Ploče su uglavnom sa tekstom „Kirilu Slovenskom, zahvalan ….. narod”, gde se nalaze zahvalnice Bugara, Rusa, Čeha, Slovenaca, Slovaka, Crnogoraca, Ukrajinaca, Hrvata, Makedonaca itd. Jedino još uvek ne postoji ploča sa zahvalnošću srpskog naroda (o tome je pisano Srpskoj patrijaršiji u Beogradu još 2010. godine, ali nikakav odgovor na to pismo nije dobijen iz Patrijaršije). Po smrti Ćirila, Metodije je molio papu Hadrijana da brata prenese u Solun i tamo ga sahrani (budući da su oni Solunci), ali Papa je odbio zahtev i dao nalog da se Ćirilo sahrani u gore pomenutoj bazilici, u znak zasluga za Rimsku državu i prosvetiteljski rad, kao i za činjenicu da je u Rim sa Krima doneo mošti Pape Klementa Prvog (po kome je i bazilika dobila ime), a koji je umro u izgnanstvu.[5]

Čim je Metodije došao u Panoniju, latinski sveštenici su ga napali kao jeretika, a kada je stigao u Moravsku (gde je Rastislava zbacio njegov sinovac, njitranski knez Svetopluk) lokalni biskupi su Metodija pozvali na svoj sinod, osudili ga i bacili u tamnicu, gde je ostao dve i po godine. Tek 873. godine, na papin nalog, Metodije je pušten iz tamnice, ali je slovenska liturgija zabranjena. Kako je Metodije ipak nastavio svoju delatnost, te se slovensko bogosluženje sve više širilo po Moravskoj, protiv njega je podignuta optužnica u Rimu, te je 879. pozvan pred papu da se opravda. Papa Jovan VIII, nastojeći da ne ošteti rimske pozicije u Moravskoj, potvrdio je slovensko bogosluženje bulom Marljivost tvoja (Industriae tuae) iz 880. godine. Isto je učinio i carigradski patrijarh Fotije 882. godine.

Metodije je u Moravskoj preveo na staroslovenski Bibliju. Nakon njegove smrti, u Moravskoj je zabranjena slovenska liturgija, a knez Svetopluk je prognao njegove učenike. Neki od njih su prodati u ropstvo, a neki su uspeli da se sklone u Bugarsku, Makedoniju, Rašku i primorsku Hrvatsku, gde su nastavili svoj rad.

Prevodom liturgijskih i biblijskih knjiga, Ćirilo i Metodije su udarili temelje slovenskoj pismenosti. Njihovi učenici Kliment i Naum su sastavili pismo ćirilicu.

Njihovo istorijsko putovanje i prosvećivanje nadahnjuje ljude u svim vremenima. Unesko je 2013. godinu proglasio godinom slovenskih prosvetitelja Ćirila i Metodija. Te godine je jedan Srbin, otac sa svoje dvoje dece započeo i uspešno okončao putovanje biciklom od preko hiljadu kilometara, putevima kojim su svojevremeno išli sveti Ćirilo i Metodije, iz čega je nastala putopisna knjiga Među Moravama put.

Glagoljica i ćirilica su najstarija poznata slovenska pisma, a stvorila su ih dva brata i njihovi učenici, da bi preveli jevanđelje i bogoslužbene knjige[6] na slovenske jezike.[7] Rana glagoljica je korišćena u Velikoj Moravskoj između 863. (dolazak Ćirila i Metodija) i 885. (izgon njihovih učenika) za državne i verske dokumente i knjige, a na Velikomoravskoj akademiji (Velkomoravske učilište) koju je osnovao Ćirilo, gde su se školovali sledbenici Ćirila i Metodija, između ostalih i sam Metodije. Azbuka se tradicionalno pripisuje Ćirilu. To pripisivanje je izričito potvrđeno papskim pismom Industriae tuae (880) kojim se odobrava upotreba staroslavenskog jezika, u kojem se kaže da je pismo „izmislio Konstantin Filozof“. Izraz pronalazak ne mora da isključuje mogućnost da su braća koristila ranija pisma, već samo implicira da pre toga slovenski jezici nisu imali posebno zajedničko pismo.

Tekst: sr.wikipedia.org
Foto: kamenjar.com