105 godina od Niške deklaracije Kraljevine Srbije o ujedinjenju južnih Slovena
Skupština Srbije usvojila je u Nišu u Prvom svetskom ratu, na današnji dan, 7. decembra 1914. godine Deklaraciju o ujedinjenju južnih Slovena u zajedničku državu. To je bilo prvi put da srpska vlada jugoslovensko ujedinjenje postavlja kao prioritetan cilj srpske državne politike.
Niška deklaracija je istorijski akt, koji je Kraljevina Srbija donela u prvoj godini Velikog rata. Napisana je u formi Vladine izjave, i prihvaćena od strane Narodne skupštine, ona je u sebi pored ratnih ciljeva sadržala i ideju o ujedinjenju svih Srba, Hrvata i Slovenaca u zajedničku državu nakon Prvog svetskog rata.
Srbija je ovom izjavom istakla da joj ratni cilj nije srpski – ujedinjenje svih Srba, već jugoslovenski – ujedinjenje Južnih Slovena (Srba, Hrvata i Slovenaca) u jednu novu, veliku državu, koja bi nastala na ruševinama Austrougarske. Iznošenjem jugoslovenskog ratnog cilja, u društveno-političkom smislu, Srbija je istovremeno saveznicima ponudila stvaranje velike države na Balkanu koja bi mogla da bude jedan od stubova stabilnosti u posleratnoj Evropi.
U realizaciju ovog cilja Srpska vlada je potom, stavila sve svoje potencijale „…u službu velike stvari Srpske Države i Srpsko-Hrvatskog i Slovenačkog plemena,“ što je imalo snažan uticaja na dalji razvoj ideje o ujedinjenju koja je promenila sliku Evrope nakon rata stvaranjem Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Međutim deklaracija bi nakon Velikog rata ostala mrtvo slovo na papiru da se nije promenio stav Saveznika prema budućnosti Austrougarske, odnosno prema rasformiranju Monarhije. Promena tog stava omogućila je stvaranje jugoslovenske države. Tako da su snage, koje su za vreme rata neprestano radile na stvaranju zajedničke države, tek tada mogle da realizuju uspešnu primenu svojih težnji. Tim činom, postupak ujedinjenja proklamovan Niškom deklaracijom, mogao je biti prepušten na realizaciju čelnim ljudima zemalja koje je trebalo da uđu u novu državu, i u njoj ostvare vlastite koncepcije i zadovolje svoje interese.
Tekst: sr.wikipedia.org
Foto: tvk3.info
